Αμπέλι: Καταπολέμηση των νηματωδών – Η αξία της πρόληψης

Η λέξη Νηματώδης, (Nematoda ή Nematelminthes) προήλθε από την ελληνική λέξη «νήμα». Κάθε κυβικό εκατοστο εδάφους μπορεί  να περιέχει 5‐100 νηματώδεις, το είδος των οποίων εξαρτάται απο το κλίμα, το έδαφος και την καλλιέργεια.

Σε εδάφη μολυσμένα από νηματώδεις τα φυτά παρουσιάζουν μειωμένη ανάπτυξη και είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα σε αντίξοες συνθήκες του περιβάλλοντος ενώ τόσο η ποσότητα όσο και η ποιότητα της παραγωγής είναι σημαντικά μειωμένες. Στις ρίζες εμφανίζονται μικρά ή μεγάλα εξογκώματα ανάλογα με το μέγεθος της προσβολής με το ριζικό σύστημα να είναι περιορισμένο και πολλές ρίζες είναι νεκρές. Νεαρά φυτά συνήθως αποτυγχάνουν να εγκατασταθούν σε έντονα μολυσμένα εδάφη.

Η θερμοκρασία, η υγρασία, η δομή του εδάφους και το είδος του φυτού επηρεάζουν τη βιολογία του νηματώδη και τη σοβαρότητα της ασθένειας που προκαλεί. Από τους παράγοντες αυτούς ο κυριότερος είναι η θερμοκρασία.

Μετάδοση ιώσεων από τους νηματώδεις

Ο νηματώδης μπορεί να προσλάβει τον ιό ακόμη και αν τραφεί σε άρρωστο πρέμνο χρονικό διάστημα λιγότερο από 5 λεπτά. Όταν ο νηματώδης αποκτήσει τον ιό μπορεί να τον διατηρήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα ιδιαίτερα αν παραμείνει σε έδαφος χωρίς φυτό ξενιστή. Το διάστημα αυτό μπορεί να είναι μέχρι και 12 μήνες και εξαρτάται από το είδος του νηματώδη. Η περίοδος που ο ιός διατηρείται στον νηματώδη εξαρτάται και από την θερμοκρασία του εδάφους.

Διάδοση των νηματωδών

Οι νηματώδεις συνήθως μόνοι τους δεν μπορούν να κινηθούν περισσότερο από λίγα εκατοστά του μέτρου. Η διάδοση τους από μια περιοχή σε άλλη γίνεται:

• Με την μεταφορά μολυσμένου χώματος, φυτών και φυτικών προϊόντων. Επίσης τα υποδήματα των εργατών, τα εργαλεία, οι σάκοι, τα ζώα, τα γεωργικά μηχανήματα, κλπ.
• Με τη φύτευση μολυσμένων σπόρων, κονδύλων, βολβών, φυταρίων, δενδρυλλίων κλπ.
• Με το νερό της βροχής και των αρδεύσεων, με τις πλημμύρες.
• Με τις ανεμοθύελλες, που μπορούν να διασπείρουν τόσο τα αυγά όσο και τις κύστεις των νηματωδών.
• Με τα έντομα.

Καταπολέμηση των νηματωδών

Όταν οι νηματώδεις εγκατασταθούν στο χωράφι, η μόλυνση παραμένει μόνιμα. Επειδή όμως η εξάπλωσή τους είναι αργή θα πρέπει να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα για να παρεμποδισθεί όσο το δυνατόν περισσότερο η διάδοσή τους σε αμόλυντα πρέμνα.

Η εφαρμοφή νηματωδοκτόνων, η οποία αναστέλει μόνο μερικώς τη δράση των νηματωδών και δε δίνει πάντα τα επιθυμητά αποτελέσματα θα πρέπει να γίνεται μόνο έπειτα από οδηγίες ειδικών και αφού πρώτα καθοριστούν οι πυκνότητες των νηματωδών στο έδαφος και το οικονομικό όφελος της επέμβασης.

Η προσπάθεια για καταπολέμηση νηματωδών-φορέων ιών σε εγκατεστημένη καλλιέργεια θεωρείται ασύμφορη, ενώ για τους ενδοπαρασιτικούς-ημιενδοπαρασιτικούς νηματώδεις μείωση του πληθυσμού μέσω επεμβάσεων μπορεί να συντελέσει σε βελτίωση της ανάπτυξης και αύξηση της παραγωγής του αμπελιού για μερικά χρόνια.

Κάποιοι φυσικοί τρόποι για την καταπολέμηση των νηματωδών είναι:

• Καλλιέργεια του αγρού
• Πρώιμη καλλιέργεια
• Αμειψισπορά
• Αγρανάπαυση
• Ανθεκτικές ποικιλίες
• Απολύμανση του εδάφους

Να σημειωθεί ότι στο έδαφος υπάρχουν μικροοργανισμοί που προσβάλλουν τους νηματώδεις και μειώνουν σημαντικά τους πληθυσμούς. Έτσι υπάρχουν και βιολογικοί τρόποι καταπολέμησης των νηματωδών με την εφαρμογή νηματωδοκτόνων παρασίτων.

Πρόληψη

Για να περιοριστούν τα προβλήματα από νηματώδεις η καλύτερη λύση είναι η πρόληψη:

• Το πολλαπλασιαστικό υλικό, που θα χρησιμοποιηθεί να είναι απαλλαγμένο από νηματώδεις.
• Να αποφεύγεται η χρησιμοποίηση γεωργικών εργαλείων ή χρήση άλλων υλικών, από περιοχές με μόλυνση, αφού προηγούμενα δεν απολυμάνθηκαν με θερμό νερό ή ατμό ή με ένα χημικό
  παρασκεύασμα.
• Συμμόρφωση με τη νομοθεσία για τη διακίνηση πολλαπλασιαστικού υλικού