Κλιματική αλλαγή και γεωργία

Τα τελευταία χρόνια, η κλιματική αλλαγή (είτε ως μεταβολή των μέσων θερμοκρασιών και βροχοπτώσεων, είτε ως εμφάνιση συχνών ακραίων καιρικών φαινομένων) θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες που επηρεάζει άμεσα τη γεωργική παραγωγή. Επιστήμονες από όλες τις χώρες, συμφωνούν στη διαπίστωση ότι το κλίμα μεταβάλλεται και αποδίδουν τα αίτια στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που προέρχονται κυρίως από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Ο τομέας της γεωργίας, παρότι συντελεί σε σχετικά μικρό ποσοστό στη συνολική εκπομπή αερίων υπεύθυνων για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, ήδη αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα λόγω της κλιματικής αλλαγής.

Η θερμοκρασία του περιβάλλοντος, αποτελεί σημαντικό παράγοντα στην εμφάνιση εχθρών και ασθενειών των καλλιεργειών επηρεάζοντας τόσο το φυτό όσο και την ανάπτυξη του παθογόνου. Για παράδειγμα, τα αγρωστώδη όπως είναι το σιτάρι και η βρώμη, γίνονται περισσότερο ευπρόσβλητα στις σκωριάσεις με την αύξηση της θερμοκρασίας . Παράλληλα, οι αλλαγές των συνθηκών υγρασίας, οι πιο συχνές και απότομες βροχοπτώσεις, μπορούν να έχουν ως αποτέλεσμα περισσότερες και μεγαλύτερες ευνοϊκές περιόδους ανάπτυξης των παθογόνων οργανισμών. Επιπρόσθετα, οι αλλαγές των κλιματικών συνθηκών εντείνουν τα φυτοπροστατευτικά προβλήματα των καλλιεργειών και οδηγούν τους παραγωγούς σε υπερβολικούς ψεκασμούς ακόμη και πολύ κοντά στην περίοδο συγκομιδής, με αντίκτυπο την ασφάλεια του καταναλωτή.

Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στον αγροτικό τομέα επηρεάζουν άμεσα την παγκόσμια παραγωγή τροφίμων. Αν συνυπολογιστεί η συνεχής αύξηση του πληθυσμού καθώς και η αλλαγή προσανατολισμού των καλλιεργειών και των γεωργικών εκτάσεων με σκοπό την παραγωγή «πράσινης» ενέργειας, γίνονται αντιληπτά τα έντονα προβλήματα που θα δημιουργηθούν στην τροφοδοσία του πληθυσμού της γης με αγροτικά προϊόντα και τον κίνδυνο επέκτασης του επισιτιστικού προβλήματος σε πολλές χώρες.

Εκτός από την επίδραση στην παραγωγή αγροτικών προϊόντων, τα φαινόμενα που προκαλεί η κλιματική αλλαγή απειλούν με εξαφάνιση πολλά ενδημικά είδη του πλανήτη μας, τόσο της πανίδας όσο και της χλωρίδας. Αυτό έχει αντίκτυπο στην μείωση της βιοποικιλότητας αλλά και την αλλαγή των τοπικών διατροφικών συνηθειών.

Συνοψίζοντας τις περιγραφείσες επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής στη γεωργία, είμαστε σε θέση να κατηγοριοποιήσουμε τις επιπτώσεις τους ανάλογα με την περιβαλλοντική και κοινωνικο-οικονομική τους διάσταση.

Α. Περιβαλλοντική διάσταση συνεπειών

• Η μείωση της διαθεσιμότητας του νερού άρδευσης.

• Η αλλαγή του βιολογικού κύκλου των φυτών και των ζώων με επακόλουθο τη διατάραξη του φυσικού περιβάλλοντος.

• Η μείωση της βιοποικιλότητας.

• Η συρρίκνωση των δασικών εκτάσεων.

• Η αύξηση του κινδύνου πυρκαγιών.

• Η μείωση της ποιότητας των προϊόντων.

Β. Κοινωνικο-οικονομική διάσταση συνεπειών

• Η μείωση των αποδόσεων των καλλιεργειών.

• Η μείωση του αγροτικού εισοδήματος.

• Η εγκατάλειψη της γεωργικής δραστηριότητας.

• Η μετανάστευση σε αστικά κέντρα.

Η προσαρμογή στις νέες κλιματικές συνθήκες φαίνεται όσο ποτέ άλλοτε να είναι επιτακτική. Η αναδιάρθρωση των καλλιεργειών, οι νέοι τρόποι καλλιέργειας και η ορθολογική χρήση των λιπασμάτων μπορούν να επιφέρουν θετικά αποτελέσματα έτσι ώστε να μετριαστούν οι αναμενόμενες επιπτώσεις. Παρακάτω παρατίθενται ορισμένα μέτρα που θα  βοηθήσουν σε αυτήν την προσαρμογή:

• Αλλαγή των χρήσεων γης.

• Διαχείριση υδατικών πόρων. Συντήρηση, εκσυγχρονισμός και κατασκευή φραγμάτων, λιμνοδεξαμενών και αντιπλημμυρικών έργων για την αντιμετώπιση φαινομένων πλημμυρών και ξηρασίας.

• Ορθολογικότερη χρήση του νερού ανάλογα με τις απαιτήσεις των φυτών και τις επιτρεπόμενες ποσότητες για κάθε περιοχή.

• Υιοθέτηση νέων μεθόδων καλλιέργειας και εκτροφής ζώων.

• Αλλαγή των χρόνων διεξαγωγής καλλιεργητικών πρακτικών, όπου και όταν είναι αναγκαίο.

• Νέες υποδομές για την ασφάλεια των καλλιεργειών και των υπαρχόντων υποδομών από τα ακραία καιρικά φαινόμενα.

• Υιοθέτηση της νέας τεχνολογίας και αξιοποίηση επιστημονικών επιτευγμάτων.

• Ενίσχυση της Αγρομετεωρολογικής επιστήμης και των προγραμμάτων πρόβλεψης καιρού και ακραίων καιρικών φαινομένων.

• Ενδυνάμωση των ασφαλιστικών προγραμμάτων για την ενίσχυση του εισοδήματος του αγρότη στις περιπτώσεις καταστροφής της φυτικής ή ζωικής παραγωγής .

• Ανάληψη δράσεων για διατήρηση της βιοποικιλότητας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση στη μάχη για την αντιμετώπιση τόσο των αιτιών που προκαλούν την αλλαγή στο κλίμα, όσο και των συνεπειών του, έχει υιοθετήση δέσμη μέτρων, θέτοντας ως  βασικό στόχο τη σταθεροποίηση της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη σε 20^οC κατά ανώτατο όριο έναντι των προ της βιομηχανικής εποχής τιμών. Για την επιτυχία του στόχου αυτού έχει τεθεί σε εφαρμογή ένα φιλόδοξο πρόγραμμα δράσεων που επικροτήθηκε πλήρως από τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η αναγνώριση ότι ορισμένα κράτη, δε θα μπορέσουν να αποφύγουν τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής επιτείνουν τη γρήγορη προσαρμογή στα νέα αυτά δεδομένα. Η προσαρμογή στις νέες συνθήκες, πρέπει να αποτελέσει άμεσο στόχο, ώστε να μειωθούν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και γιατί όχι να αποκομιστούν θετικά αποτελέσματα.

Εν αναμονή της εφαρμογής των μέτρων και του ελπιδοφόρου αποτελέσματός τους για τις επόμενες γενεές…