Η παγκόσμια κρίση στις τιμές των τροφίμων την περίοδο 2006-2008 ήταν ένα σημαντικό γεγονός που επηρέασε ολόκληρο τον κόσμο. Οι τιμές βασικών αγροτικών προϊόντων αυξήθηκαν απότομα και κατακόρυφα. Η τιμή του ρυζιού σημείωσε αύξηση άνω του 200%, του αραβοσίτου κατά 125%, του σιταριού κατά 136% και η τιμή της σόγιας διπλασιάστηκε.

Οι υψηλές τιμές των τροφίμων προκάλεσαν πολιτική και κοινωνική αστάθεια σε πολλές χώρες της Αφρικής, της Ασίας, της Μέσης Ανατολής, της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής.

Στο παρακάτω γράφημα απεικονίζεται η κατακόρυφη αύξηση στις τιμές των τροφίμων παγκοσμίως.

Τι προκάλεσε όμως αυτή την τεράστια αύξηση στις τιμές των τροφίμων;

Οι λόγοι: Η αύξηση των τιμών του πετρελαίου και της ενέργειας, η ξηρασία και τα ακραία καιρικά φαινόμενα, οι πολιτικές περιορισμού στις εξαγωγές, η υπερβολική αύξηση των αποθεμάτων, η αυξημένη ζήτηση για τρόφιμα στην Ασία και η μετατροπή των καλλιεργειών για την παραγωγή βιοκαυσίμων.

1.Αύξηση της τιμής σε πετρέλαιο-ενέργεια

Οι τιμές του πετρελαίου την περίοδο Ιανουάριος 2007 – Ιούλιος 2008 τριπλασιάστηκαν. Αυτό είχε ως συνέπεια την αύξηση του κόστους παραγωγής, μεταποίησης και εμπορίας των αγροτικών προϊόντων.

Η αύξηση του κόστους ενέργειας αποτελεί έναν σημαντικό αλλά όχι τον καθοριστικό παράγοντα για την τεράστια αύξηση στις τιμές των τροφίμων. Σε αντίθετη περίπτωση, αν δηλαδή το κόστος ενέργειας θεωρούνταν καθοριστικής σημασίας, σύμφωνα με την οικονομική θεωρία της προσφοράς-ζήτησης θα έπρεπε να είχε παρατηρηθεί συγχρόνως με την αύξηση των τιμών στα τρόφιμα, μείωση της παραγόμενης ποσότητας. Ωστόσο, κατά την περίοδο της παγκόσμιας κρίσης στις τιμές των τροφίμων, δεν παρατηρήθηκε μείωση της παραγωγής.

2.Ξηρασία και κλιματική αλλαγή

Ο δεύτερος παράγοντας που φαίνεται να διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην αύξηση των τιμών των τροφίμων ήταν τα ακραία καιρικά φαινόμενα.

Σε πολλές περιοχές του πλανήτη η ξηρασία προκάλεσε μεγάλες καταστροφές στις καλλιέργειες. Η Αυστραλία για παράδειγμα, η δεύτερη χώρα σε εξαγωγές σιτηρών παγκοσμίως, ήρθε αντιμέτωπη με αντίξοα καιρικά φαινόμενα με αποτέλεσμα να σημειωθεί κατακόρυφη μείωση της παραγωγής. Το 2006 η παραγωγή σιταριού έφθασε μόλις στους 10 εκατ. τόνους από 25 εκατ. τόνους που παράγει συνήθως κάθε χρόνο.

Ωστόσο, και πάλι, αυτός δεν ήταν ο κυριότερος παράγοντας για την εκτόξευση των τιμών των τροφίμων, αφού τα στοιχεία έδειξαν ότι δεν υπήρξε σημαντική μείωση της απόδοσης των καλλιεργειών παγκοσμίως. Η παραγωγή κάποιων άλλων χωρών αντιστάθμισαν τις απώλειες που είχε η Αυστραλία και κάποιες άλλες περιοχές του πλανήτη.

3.Περιορισμοί στις εξαγωγές

Η πολιτική απόφαση κάποιων χωρών (Αργεντινή, Κίνα, Ινδία, Αίγυπτος, Πακιστάν, Ρωσία, Ουκρανία, Βιετνάμ) να περιορίσουν τις εξαγωγές σιτηρών για να διατηρήσουν τα εθνικά τους αποθέματα με σκοπό να μειώσουν ή να συγκρατήσουν τις εγχώριες τιμές των τροφίμων, προκάλεσε μείωση στην προσφερόμενη ποσότητα παγκοσμίως και συνετέλεσε κατά κάποιο βαθμό στην αύξηση των τιμών στα τρόφιμα.

Η μη εφαρμογή της πολιτικής περιορισμού των εξαγωγών, σύμφωνα με ανάλυση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, θα περιόριζε την αύξηση των τιμών κατά 13%.

4.Η αύξηση της ζήτησης λόγω πανικού

Η διαφαινόμενη αύξηση στις τιμές των τροφίμων οδήγησε κάποιες χώρες (Μπαγκλαντές, Νιγηρία, χώρες του Κόλπου, Φιλιππίνες) στην αγορά μεγάλων ποσοτήτων σιτηρών – περισσότερο από ό, τι χρειάζονταν το τρέχον έτος – με σκοπό να δημιουργήσουν αποθέματα και να περιορίσουν με τον τρόπο αυτό τις εγχώριες τιμές. Αυτό όμως αποτέλεσε ακόμα έναν παράγοντα αύξησης της τιμής των τροφίμων.

5.Αύξηση της ζήτησης τροφίμων στην Ασία

Τα υψηλότερα εισοδήματα σε διάφορες ασιατικές χώρες, ιδιαίτερα στην Κίνα, οδήγησαν στην αύξηση της ζήτησης για κατανάλωση κρέατος. Μεγαλύτερη ζήτηση για κρέας σημαίνει ταυτόχρονα μεγαλύτερη ζήτηση για ζωοτροφές. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγής ζωοτροφών με ταυτόχρονη μείωση της προσφερόμενης ποσότητας για τρόφιμα και αποτέλεσε έναν από τους πιο σημαντικούς παράγοντες αύξησης της τιμής των τροφίμων.

6.Η πολιτική για τα βιοκαύσιμα

Σε ορισμένες χώρες, ιδίως στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, υπήρξε ισχυρή πολιτική υποστήριξη για την παραγωγή βιοκαυσίμων. Οι πολιτικές αυτές οδήγησαν σε σημαντική αναδιάρθρωση των καλλιεργειών με κατεύθυνση την παραγωγή βιοκαυσίμων αντί για τρόφιμα, με αποτέλεσμα να επηρεαστούν σημαντικά οι τιμές των παραγόμενων αγροτικών προϊόντων.

Η επίδραση όλων των παραπάνω παραγόντων, σε μικρότερο ή σε μεγαλύτερο βαθμό, είχε ως αποτέλεσμα τις μεγάλες και απότομες αυξήσεις των τιμών στα τρόφιμα. Και οι τιμές αυτές, παρόλο που έπεσαν για λίγο, η πτώση ήταν προσωρινή. Αυξήθηκαν ξανά αρκετά γρήγορα αργότερα και από τότε φαίνεται να παγιώνονται σε υψηλά επίπεδα.