Μικρό σκαθάρι κυψέλης: Το Πρόγραμμα για την έγκαιρη ανίχνευσή του

Το μικρό σκαθάρι της κυψέλης (Aethina tumida) προέρχεται από την υποσαχάρια Αφρική, όπου δεν αποτελεί απειλή για τις τοπικές φυλές μελισσών.

Ωστόσο, μετά την είσοδο του τις προηγούμενες δύο δεκαετίες στις Η.Π.Α., την Αυστραλία και άλλες χώρες, καταδείχτηκε ότι υπό προϋποθέσεις μπορεί να είναι ιδιαίτερα επιβλαβές για τα λοιπά υποείδη της ευρωπαϊκής μέλισσας.

Το μικρό σκαθάρι των κυψελών μπορεί να πολλαπλασιαστεί σε μεγάλους αριθμούς στις προσβεβλημένες αποικίες όπου τρώει γόνο, μέλι και γύρη, προκαλώντας καταστροφή στην κηρύθρα και αλλοίωση του μελιού (τροποποίηση χρώματος και ζύμωσή του). Η προνύμφη είναι το επιβλαβές στάδιο, ενώ τα ενήλικα άτομα διαμορφώνονται εκτός της κυψέλης, προσελκύονται έντονα από την μυρωδιά αυτής και μπορούν να πετάξουν σε απόσταση τουλάχιστον 5 χιλ. προκειμένου να βρουν νέες αποικίες μελισσών.

Όταν το 2014 εντοπίστηκε και εγκαταστάθηκε για πρώτη φορά σε ευρωπαϊκό έδαφος, και συγκεκριμένα στη νότια Ιταλία, κατέστη επιτακτική η ανάγκη σχεδίασης και εφαρμογής ενός αποτελεσματικού συστήματος επιτήρησης, προκειμένου να διασφαλιστεί η έγκαιρη ανίχνευση του εντόμου και η ταχυτάτη κινητοποίηση αρχών και φορέων, με σκοπό την άμεση εξάλειψη κάθε εστίας και την αποφυγή περαιτέρω εξάπλωσής του.

Προς αυτήν την κατεύθυνση, το Κοινοτικό Εργαστήριο Αναφοράς για τις Ασθένειες των Μελισσών (ANSES, Sophia Antipolis, Γαλλία) εξέδωσε κατευθυντήριες οδηγίες σχετικά με την επιτήρηση των μελισσοκομείων και την έγκαιρη ανίχνευση του μικρού σκαθαριού της κυψέλης, προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος εγκατάστασής του και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Οι οδηγίες αυτές αποσκοπούν στην υιοθέτηση από τα κράτη-μέλη εναρμονισμένων δράσεων στον τομέα της διερεύνησης και της ανίχνευσης του Aethina tumida βασισμένων στα αποτελέσματα της ανάλυσης του κινδύνου και προσαρμοσμένων στους διαθέσιμους πόρους.

Το συγκεκριμένο Πρόγραμμα αποσκοπεί στην έγκαιρη ανίχνευση του μικρού σκαθαριού της κυψέλης μέσω της ενεργητικής και στοχευμένης επιτήρησης σε μελισσοκομεία-δείκτες, που βρίσκονται εντός καθορισμένων ζωνών υψηλού κινδύνου. Επιπλέον, προβλέπει την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση όλων των μελισσοκόμων που διαθέτουν μελισσοκομεία εντός των ζωνών αυτών, αποβλέποντας στην ενίσχυση της παθητική επιτήρησης.

Το Πρόγραμμα υλοποιείται, για κάθε μελισσοκομικό έτος εφαρμογής του, με τη διενέργεια επισκέψεων σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους, σε τρία τουλάχιστον μελισσοκομεία-δείκτες ανά ζώνη υψηλού κινδύνου.

Ένα μελισσοκομείο θεωρείται ύποπτο προσβολής από το μικρό σκαθάρι της κυψέλης όταν σε ένα κατ’
ελάχιστον μελισσοσμήνος του μελισσοκομείου διαπιστωθεί τουλάχιστον μία εκ των παρακάτω περιπτώσεων:

• Παρουσία στην κυψέλη ή στον μελισσοκομικό εξοπλισμό ενός ή περισσοτέρων σκαθαριών παρόμοιων με το Aethina tumida.
• Παρουσία στην κυψέλη ή στο άμεσο περιβάλλον της κυψέλης (προνύμφες που εξέρχονται της κυψέλης για να νυμφωθούν στο έδαφος/ «περιπλανώμενες προνύμφες») ενός ή περισσοτέρων υπόλευκων προνυμφών σκαθαριών που προσομοιάζουν με αυτές του Aethina tumida (διαφορετικές από τις προνύμφες των κηρόσκωρων).
• Παρουσία ενός τουλάχιστον σκαθαριού σε παγίδα που έχει τοποθετηθεί στο εσωτερικό της κυψέλης.

Ένα μελισσοκομείο θεωρείται προσβεβλημένο από το μικρό σκαθάρι της κυψέλης όταν σε ένα κατ’ ελάχιστον μελισσοσμήνος του μελισσοκομείου πληρείται τουλάχιστον ένα από τα ακόλουθα
κριτήρια:

• Ταυτοποίηση ενός ενήλικου μικρού σκαθαριού της κυψέλης από το Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς βασιζόμενη σε μορφολογικά κριτήρια, επιβεβαιωμένη αν απαιτείται με μοριακή ταυτοποίηση (π.χ. σε περίπτωση ζημιάς στο δείγμα)
• Ταυτοποίηση προνύμφης του μικρού σκαθαριού της κυψέλης από το Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς βασιζόμενη σε μορφολογικά κριτήρια που επιβεβαιώνονται συστηματικά με μοριακές τεχνικές. Στην περίπτωση που το μελισσοκομείο βρίσκεται εντός οριοθετημένης ζώνης που ήδη εφαρμόζονται μέτρα ελέγχου για το μικρό σκαθάρι της κυψέλης, η ταυτοποίηση προνύμφης θα βασίζεται μόνο στα μορφολογικά κριτήρια.

Σε περίπτωση ανίχνευσης του παρασίτου συστήνεται η απομάκρυνση και ολική καταστροφή της κυψέλης και των μελισσοσμηνών, καθώς και η εφαρμογή της κατάλληλης απολύμανσης του εδάφους όπου βρίσκεται το μολυσμένο μελισσοκομείο και οι προσβεβλημένες κυψέλες του.