Ελληνική Γεωργία Ενημέρωση|Εκπαίδευση|Συμβουλευτική
Απολαύουν όλοι οι γεωργοί ίση μεταχείριση;
Λόγω της εξέλιξης της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής και της χρήσης των «ιστορικών αναφορών», το ύψος των ενισχύσεων μπορεί να ποικίλλει σημαντικά από τη μία γεωργική εκμετάλλευση στην άλλη, από το ένα κράτος μέλος στο άλλο, από τη μια περιοχή στην άλλη. Η μείωση της διαφοράς των επιπέδων στήριξης κατά τη διάρκεια της περιόδου 2014-2020 μεταξύ των κρατών μελών, μεταξύ των περιφερειών και μεταξύ των γεωργών είναι ένας από τους κύριους στόχους της μεταρρύθμισης της ΚΓΠ που εγκρίθηκε το 2013. Στόχος είναι να καταστεί η ΚΓΠ πιο δίκαιη.
Όσον αφορά τις χώρες και τις περιφέρειες που ανήκαν στην ΕΕ πριν από το 2004, η σημερινή κατάσταση εξηγείται από το γεγονός ότι αρχικά το ύψος της ενίσχυσης που ελάμβαναν οι γεωργοί εξαρτιόταν από τη στήριξη που είχε λάβει η εκμετάλλευση κατά την περίοδο αναφοράς 2000-2002, την έκταση που καλλιεργούνταν και το μοντέλο ενισχύσεων που υιοθετούσε κάθε κράτος μέλος. Αποτέλεσμα ήταν ένας γεωργός να μπορεί να λάβει ενίσχυση ύψους 50 ευρώ ανά εκτάριο και ο γείτονάς του 1000 ευρώ ανά εκτάριο για έκταση με τα ίδια ακριβώς αγρονομικά χαρακτηριστικά.
Από τη μεταρρύθμιση της ΚΓΠ το 2003 και μετά, τα «παλαιά» κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα να αναδιανείμουν τις άμεσες ενισχύσεις στους γεωργούς, καταβάλλοντας ενισχύσεις σε ατομική βάση, σε περιφερειακή βάση, ή με συνδυασμό και των δύο. Μπορούν να εφαρμόζουν το περιφερειακό ή το υβριδικό μοντέλο για να αποκαταστήσουν περιπτώσεις άδικης μεταχείρισης. Μεταξύ αυτών των 15 κρατών μελών, η Γερμανία είναι το μόνο κράτος που έχει παραιτηθεί πλήρως από ιστορικές αναφορές.
Όσον αφορά τα κράτη μέλη που προσχώρησαν στην ΕΕ από το 2004 και μετά, οι εν λόγω άμεσες ενισχύσεις βασίζονται σε κατ΄αποκοπή ποσό ανά εκτάριο για όλους τους γεωργούς των εν λόγω κρατών μελών.
Παρότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει από το 1999 επανειλημμένως προτείνει τη θέσπιση ανώτατου ορίου για τις άμεσες ενισχύσεις, ώστε η κατανομή τους να γίνει πιο δίκαιη, αρκετά κράτη μέλη απέρριψαν την πρόταση αυτή.
Στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα πρέπει επίσης να καταβληθούν προσπάθειες σύγκλισης για να μειωθούν οι αποκλίσεις μεταξύ των επιπέδων των άμεσων ενισχύσεων που απολαμβάνουν οι γεωργοί στα διάφορα κράτη μέλη. Σύμφωνα με τις αποφάσεις του Ιουνίου 2013, η κατανομή του προϋπολογισμού της ΚΓΠ θα διασφαλίζει ότι, ως το 2019, κανένα κράτος μέλος δεν θα λαμβάνει κάτω από το 75% του κοινοτικού μέσου όρου. Εντός ενός επιμέρους κράτους μέλους ή περιφέρειας θα μειωθούν οι αποκλίσεις των επιπέδων ενίσχυσης μεταξύ των γεωργικών εκμεταλλεύσεων: η στρεμματική ενίσχυση δεν θα μπορεί να είναι χαμηλότερη από το 60% του μέσου όρου των ενισχύσεων που θα χορηγηθούν ως το 2019 στην ίδια διοικητική ή γεωργική περιοχή. Τα κράτη μέλη θα μπορούν να χορηγούν μεγαλύτερες ενισχύσεις για τα «πρώτα στρέμματα» της εκμετάλλευσης ώστε να στηρίζουν περισσότερο τις μικρές και μεσαίες δομές. Για τα νέα κράτη μέλη, το Απλοποιημένο Καθεστώς Ενιαίας Στρεμματικής Ενίσχυσης (SAPS) μπορεί να παραταθεί μέχρι το 2020.
Ενθαρρύνει η ΚΓΠ τον εκσυγχρονισμό της ευρωπαϊκής γεωργίας;
Ναι. Υπάρχουν πολλά κίνητρα για την προώθηση του εκσυγχρονισμού, που βοηθούν τους γεωργούς να βελτιώσουν τις εκμεταλλεύσεις τους, να μεταποιούν και να πωλούν τα προϊόντα τους καθώς και να παράγουν τρόφιμα υψηλής ποιότητας εφαρμόζοντας πιο βιώσιμες και πιο φιλικές προς το περιβάλλον μεθόδους καλλιέργειας. Από το 2014, νέα μέτρα θα είναι διαθέσιμα στο πλαίσιο της ΚΓΠ για τη διευκόλυνση των συλλογικών επενδύσεων, τη στήριξη των μικρών εκμεταλλεύσεων για την ανάπτυξή τους και την ενθάρρυνση της μεταφοράς των γνώσεων αγρονομίας μεταξύ των γεωργών μέσω μιας ευρωπαϊκής σύμπραξης για την καινοτομία στον τομέα της γεωργίας.
Παρατηρούνται περιπτώσεις απάτης κατά την εφαρμογή της ΚΓΠ;
Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF), οι περιπτώσεις απάτης αφορούσαν κατά μέσο όρο το 0,02% του προϋπολογισμού της ΚΓΠ το διάστημα 2006-2010. Τα τελευταία αυτά χρόνια, η ΕΕ ενίσχυσε τους δημοσιονομικούς ελέγχους της.
Ελέγχει κανείς αν επιτυγχάνονται οι στόχοι της ΚΓΠ;
Ναι. Η αποτελεσματικότητα της ΚΓΠ αξιολογείται προσεκτικά. Προτού καταθέσει οποιαδήποτε νομοθετική πρόταση, η Επιτροπή συμβουλεύεται πάντοτε τα ενδιαφερόμενα μέρη και τους πολίτες και διενεργεί αναλύσεις αντικτύπου. Συχνά ζητά και τη διεξαγωγή ανεξάρτητων μελετών σχετικά με τις επιδόσεις των διαφόρων εργαλείων της ΚΓΠ και σχετικά με τον τρόπο που αυτά μπορούν να βελτιωθούν.
Σε τι αποσκοπούν οι άμεσες ενισχύσεις;
Οι άμεσες ενισχύσεις εξασφαλίζουν τη συνέχιση της γεωργίας σε όλη την ΕΕ, παρέχοντας ένα σταθερό εισόδημα στους γεωργούς. Με αυτόν τον τρόπο, ενισχύουν τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και τις προστατεύουν έναντι των διακυμάνσεων των τιμών. Οι άμεσες πληρωμές αντιπροσωπεύουν κατά μέσο όρο το 30% του γεωργικού εισοδήματος στην ΕΕ. Αλλά τα τελευταία χρόνια, σε περιόδους κρίσης, οι άμεσες ενισχύσεις αντιπροσώπευσαν περισσότερο από το 60% του γεωργικού εισοδήματος, όπως για παράδειγμα στη Σουηδία, την Ιρλανδία ή τη Δανία κατά τη διάρκεια της κρίσης του 2008/2009.
Οι άμεσες ενισχύσεις επιβραβεύουν επίσης τους γεωργούς για πτυχές της εργασίας τους που δεν συνδέονται με τις αγορές, αλλά συνιστούν, ωστόσο, δημόσια αγαθά ζωτικής σημασίας για όλους τους Ευρωπαίους. Η μεταρρύθμιση που εγκρίθηκε τον Ιούνιο του 2013 προβλέπει ότι το 30% των άμεσων ενισχύσεων που καταβάλλονται στους γεωργούς θα πρέπει να συνδέεται με την τήρηση αποτελεσματικών γεωργικών πρακτικών για την προστασία της βιοποικιλότητας, της ποιότητας του εδάφους και του περιβάλλοντος εν γένει. Σε αυτές περιλαμβάνονται, για παράδειγμα, η διαφοροποίηση των καλλιεργειών, η διατήρηση των μόνιμων λειμώνων ή οικολογικές ζώνες στις εκμεταλλεύσεις.
Επιπλέον, όλες οι άμεσες ενισχύσεις καταβάλλονται μόνον υπό τον όρο ότι τηρούνται αυστηρά πρότυπα σε σχέση με το περιβάλλον, την ασφάλεια των τροφίμων, την υγεία των φυτών και των ζώων, την καλή μεταχείριση των ζώων και ότι γενικά διατηρείται η γη σε καλή παραγωγική κατάσταση. Αυτό ονομάζεται «πολλαπλή συμμόρφωση». Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης με τους κανόνες αυτούς, οι πληρωμές μπορούν να ανασταλούν και ο γεωργός υπόκειται σε κυρώσεις.
Αγορές γεωργικών προϊόντων στην ΕΕ: πώς λειτουργούν;
Η ΚΓΠ δεν διασφαλίζει μόνον ότι η γεωργική παραγωγή συμβαδίζει με τη ζήτηση στις αγορές, αλλά παρέχει και μηχανισμούς («δίχτυα ασφαλείας») ώστε να μην καταστρέφονται ολόκληρες παρτίδες παραγωγής λόγω οικονομικών και υγειονομικών κρίσεων ή δυσχερών καιρικών συνθηκών. Οι μηχανισμοί αυτοί περιλαμβάνουν κρατικές παρεμβάσεις (εθνικοί φορείς παρέμβασης αποσύρουν την πλεονασματική παραγωγή από την αγορά) και ενισχύσεις για την ιδιωτική αποθεματοποίηση (με σκοπό τη σταθεροποίηση των αγορών).
Στο πλαίσιο των αποφάσεων του Ιουνίου 2013, τα εργαλεία αυτά έχουν εκσυγχρονιστεί. Οι κρίσεις είναι πιο συχνές και πιο σοβαρές από ό,τι στο παρελθόν, και ένα ειδικό αποθεματικό έχει συσταθεί για την αντιμετώπιση των κρίσεων που βαίνουν πέραν της κανονικής λειτουργίας των αγορών. Επίσης, έχει τεθεί σε λειτουργία ενισχυμένος μηχανισμός έκτακτης ανάγκης. Επιπλέον, παρέχεται στήριξη για τη δημιουργία ταμείων αλληλοβοήθειας και ασφαλιστικών μηχανισμών που θα βοηθούν τους γεωργούς να προλαμβάνουν και να αντιμετωπίζουν καλύτερα τις κρίσεις.
Τέλος, νέοι μηχανισμοί έχουν τεθεί σε εφαρμογή για να ενθαρρύνουν τους γεωργούς να οργανωθούν σε επαγγελματικές και διεπαγγελματικές οργανώσεις. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρακολουθεί επίσης τις σχέσεις στην τροφική αλυσίδα και σκοπεύει να παροτρύνει τους διάφορους εμπλεκόμενους να βελτιώσουν τη διαφάνεια των τιμών και των εμπορικών πρακτικών.
Βοηθάει η ΚΓΠ τους νέους να ακολουθήσουν το επάγγελμα του γεωργού;
Η Ευρώπη έχει όλο και λιγότερους γεωργούς, λόγω της δυσκολίας της εργασίας και του μεγέθους των επενδύσεων που απαιτούνται για τη σύσταση μιας γεωργικής εκμετάλλευσης. Επί του παρόντος, 4,5 εκατομμύρια γεωργοί στην Ευρώπη είναι ηλικίας άνω των 65 ετών (30% των γεωργών), ενώ μόνο το 6% είναι κάτω των 35 ετών. Είναι απαραίτητο το επάγγελμα αυτό να καταστεί ελκυστικότερο και να παρέχεται βοήθεια στους νέους ώστε να προσχωρήσουν στον κλάδο αυτόν.
Για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός και για να ενθαρρυνθεί η ανανέωση των γενεών στον τομέα της γεωργίας, η ΚΓΠ προβλέπει μηχανισμούς στήριξης για την εγκατάσταση. Η μεταρρύθμιση του 2013 εισήγαγε ένα νέο είδος ενίσχυσης των νέων γεωργών: πριμοδότηση που αντιστοιχεί στο 25% του ποσού των άμεσων ενισχύσεων που καταβάλλεται σε νέους γεωργούς κατά τα πέντε πρώτα έτη δραστηριότητας.
